---

Ewaluacja splotowa polega na ocenianiu wartości oddziaływań poprzez badanie zmian cech podmiotów uwikłanych w naturalnym kontekście procesów społecznych. Do tego niezbędne jest całościowe, interdyscyplinarne podejście metodologiczne, wykorzystujące dorobek nauk społecznych, psychometrii i statystyki. Pobierz szerszy opis w PDF.

---

Odbiorcy kształcenia powinni mieć większy udział w opiniowaniu jakości oddziaływań w szkołach i na uczelniach. Dlatego opinie uczestników zajęć powinny być głównym materiałem empirycznym do analizy wartościującej dany proces edukacyjny. W strategii demokratycznej uznaje się, że to właśnie beneficjenci (słuchacze kursów, a nie eksperci) są najbardziej odpowiednimi respondentami do orzekania, co jest rzeczywistą wartością w ich kręgu kulturowo-społecznym.

Wypowiedzi reprezentantów populacji, będących podmiotami badanego procesu, wytyczają standardy, jakich należy oczekiwać. Na tej podstawie ewaluator wartościuje rezultaty uzyskane w kolejnych próbach badawczych.

W ocenie efektów procesu edukacyjnego warto badać zmiany zachodzące w umysłach uczestników. Jednak ewaluacja NIE wartościuje wiedzy ani umiejętności. Jej celem jest pomiar cech miękkich, które uzupełniają kompetencje merytoryczne. Ogólnie bada się: świadomość czegoś, postawy wobec, cechy mentalne i wolicjonalne. W szczególności są to różne komponenty kognitywne i afektywne: idee, opinie, poglądy, zdolności, dyspozycje, emocje, motywacje, odczucia, wrażenia.

Stanów umysłu NIE mierzymy wprost, lecz poprzez wskaźniki pośrednie: wyniki testów, wypowiedzi, deklaracje, zachowania. W ewaluacji splotowej najbardziej cenne są wypowiedzi wynikające z autorefleksji podmiotów badań.

W badaniach panelowych wcześniej już badane grupy osób zostają poddane kolejnym pomiarom po pewnym odstępie czasu, tym samym narzędziem, na tej samej próbie. Panel oznacza tu jednorodną środowiskowo próbę badawczą, tj. klasę, grupę lub ogół badanych, wybranych z konkretnej populacji. Odmianą tej strategii są tzw. szeregi czasowe, w których badać można w kolejnych latach inne grupy jako kolejne próby z tej samej populacji (np. maturzystów).

W procesie kształcenia kluczowe znaczenie ma wartościowanie zmian, jakie zachodzą pod wpływem oddziaływań edukacyjnych. Celowe oddziaływanie i mierzenie efektów w warunkach naturalnych jest formą quasi-eksperymentu.

Strategia ta łączy dwa pomiary – przed i po zrealizowaniu badanego cyklu kształcenia. Celem jest kompleksowa ocena przemian jakie udało się wywołać w umysłach uczących się. Analizuje się czynniki wpływające na różne przyrosty w kontekście lokalnych uwarunkowań. Wskazuje się zjawiska pozytywne i negatywne oraz formułuje zalecenia optymalizacyjne. Komparacja oznacza też porównanie efektów osiąganych przez różne grupy, poddawane takim samym procesom kształcenia.

O wartości procesu kształcenia świadczą statystyczne różnice indeksów między stanem końcowym i początkowym. Ponadto analizuje się m.in.: harmonię i dynamikę zmian, spójność i zbieżność opinii respondentów, trafność i rzetelność badań.

W ewaluacji splotowej pomiary psychometryczne NIE służą do oceny pojedynczych osób. Zbiory danych indywidualnych łączone są po to, aby ustalić zbiorcze cechy prób badawczych. Agregacja przypadków polega na obliczaniu statystyk dla klas, grup i dla ogółu badanych. Agregacja zmiennych polega na scalaniu pojedynczych wskaźników w zmienne ogólniejsze. Umożliwia to analizę składników, czynników, rezultatów połówkowych i wyników ogólnych.

Dla zapewnienia trafności i rzetelności ewaluacji konieczne jest wyznaczenie indeksów będących miernikami badanych cech. Są to elementarne wyznaczniki mające sens empiryczny, współtworzące trudno mierzalną, złożoną właściwość.

Na potrzeby Ewaluacji splotowej buduje się specjalne narzędzie pomiarowe, zwane Skalą. Każda pozycja Skali testuje konkretny indeks, dający w efekcie wymiar ilościowy. Tworzenie Skali wymaga statystycznego zweryfikowania kryteriów doboru wskaźników. W przyjętym tu modelu wykorzystuje się Skalę Likerta. W odróżnieniu od pierwowzoru, gdzie głównym kryterium jest zdolność do różnicowania respondentów – tutaj kluczowe jest kryterium konkluzyjności (mocy wnioskotwórczej).

Pozycje w Skali dwuważonej są elementarnymi tezami, które respondenci akceptują lub negują z większym lub mniejszym natężeniem. Dzięki temu uzyskuje się dane liczbowe, określające dwa wymiary: wartości i ważkości wypowiedzi.